აფხაზეთის თემატიკას ქართველი მწერლების შემოქმედებაში ხშირად შეხვდებით, შეიარაღებული დაპირისპირების კონტექსტში, თუ მის გარეშე, ადამიანური ისტორიებით, პოზიტივით და ომის ტრაგედიით, რომელიც ზოგჯერ ყველაფერს თავდაყირა აყენებს. ასეთია ბექა ქურხულის „მარადონას მარშიც“ სოხუმელ კოლორიტზე, რომელიც 2017 წელს გამოცემულ კრებულში - „სკანდარა და სხვა მოთხრობები“ შევიდა. მწერალი გვიყვება ომამდელ სოხუმზე, ურთიერთობებზე, შემდეგ ტყვიებით დარღვეულ ჰარმონიასა და ადამიანების შეცვლილ ბედზე. იმაზეც, თუ როგორ შეიძლება ასეთ დროს თანაგრძნობის და სიყვარულის უნარი შეინარჩუნო. ამას ახერხებს „სანაპიროს გიჟი“ მარადონა. ის „ვალს“ უბრუნებს თანაქალაქელ ბიგვავას, რომელსაც ომის შემდეგ სოჭში შემთხვევით ხვდება. კიდევ ერთი მოთხრობა - „მკვლელი“ უშუალოდ კონფლიქტის პარარელურად პირად ისტორიებზე მოგვითხრობს, რომელიც კერძო სივრცეს სცდება და გვიჩვენებს ომის ფონზე ადამიანური პრინციპების ნებით თუ უნბელიედ რღვევას და სინანულს ამის გამო. ორივე მოთხრობა სოხუმში ჩაიტანეს, მწერლის აფხაზ მეგობრებთან. ერთ-ერთს სამახსოვროდ ავტორისგან წარწერა ერთვის ქართულ და რუსულ ენებზე.

ლაივპრესი: რამ გიბიძგათ „მარადონას მარშის“დაწერისკენ? ჰქონდა ამას კონკრეტული მიზეზი?

ბექა ქურხული: ეს ერთ-ერთი ურთულესი კითხვაა მწერლისთვის, რა მიზეზით დაიწერა მისი ნაწარმოები და რატომ. ალბათ იმიტომაც, რომ ყველა მწერალს აქვს პრეტენზია, მისმა მოთხრობამ, რომანმა, ლექსმა თუ პიესამ თავად უპასუხოს ამ კითხვას. ყოველი მკითხველისთვის შეიძლება პასუხი სულ სხვადასხვაგვარი იყოს. თითოეული მკითხველი ახლიდან კითხულობს თუ „ქმნის“ ამა თუ იმ ნაწარმოებს და აფასებს, ღირდა თუ არა დასაწერად, დასაფიქრებლად და სატანჯველად.

ლაივპრესი: მოთხრობას საფუძვლად რეალური ამბავი უდევს, თუ ეს დიდწილად თქვენი წარმოსახვის ნაყოფია? ბუნებრივია თვითონ მარადონას სახელით ცნობილ პერსონას არ ვგულისხმობ, რომელიც ნამდვილად არსებობდა და აფხაზეთის მოვლენებს, რაც ასევე ფაქტია რომ მოხდა.

ბექა ქურხული: მარადონა ნამდვილად არსებობდა, სულ ახლახანს გარდაიცვალა, ღმერთმა სული გაუნათლოს. ლიტერატურულ ნაწარმოებში რეალური და ირეალური ხშირად ავტორისთვისაც ძნელი გასარჩევია. სხვათაშორის, როდესაც ცნობილმა ლიტერატურულმა კრიტიკოსმა იპოლიტე ვართაგავამ ვაჟა-ფშაველას მსგავსი კითხვა დაუსვა, ესსე-ში „პასუხად ბ.ნ იპოლიტე ვართაგავას“, ვაჟა-ფშაველამ არ დაიზარა და სათითაოდ ჩამოუწერა, მისი შედევრებიდან რა იყო რეალური ამბავი და რა მწერლის ფანტაზია. თუმცა, ახლა ამას მკითხველისთვის უკვე ნაკლები მნიშვნელობა აქვს და მხოლოდ და მხოლოდ კირკიტა ლიტერატურული მკვლევრებისთვის თუ იქნება ინტერესის საგანი.

ლაივპრესი: საინტერესოა, ჰყავს თუ არა მოთხრობის ერთ-ერთ პერსონაჟს - ბიგვავას პროტოტიპი? თუ კი, ვინ არის ის?

ბექა ქურხული: კი, ბიგვავას ჰყავს პროტოტიპი. ის თვითონ ბიგვავაა და ეს მისი თავგადასავალია. ახლა სად არის და რა ბედი ეწია, არ ვიცი. ალბათ სოჭშია.

ლაივპრესი: აფხაზებმა იციან ამ მოთხრობის შესახებ? თუ კი, რა შინაარსის გამოხმაურება იყო მათი მხრიდან?

ბექა ქურხული: ჯერჯერობით მხოლოდ ჩემმა აფხაზმა მეგობრებმა. სამწუხაროდ, აფხაზ საზოგადოებასთან თითქმის არანაირი ურთიერთობა არ გვაქვს. კიდევ უფრო გართულდა მდგომარეობა 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ. სხვათაშორის, როცა 2008 წლის მაისში აფხაზეთში დამატებით რუსის ჯარის კონტიგენტი შემოიყვანეს „რკინიგზის დასაცავად“, ზუგდიდში ვიყავი და უკვე ცხადი იყო, რომ რუსეთი მორიგი აგრესიისთვის ემზადებოდა. მთელი სამეგრელო მოახლოებული ომის საშიშროებაზე ლაპარაკობდა. თუმცა ადამიანური კონტაქტები მადლობა ღმერთს არ შეწყვეტილა. რაკი ადამიანურ კონტაქტებზე ჩამოვარდა საუბარი, აქვე არ შემიძლია ორი სიტყვა არ ვთქვა კიდევ ერთ ფაქტზე. დღეს ენგურის ორივე მხარეს აქტიურად საუბრობენ, განიხილავენ და მსჯელობენ იმაზე, რომ საქართველოში აფხაზებს მკურნალობენ. ვფიქრობ ამაზე ხაზის გასმა და ლაპარაკიც კიდევ ერთი საერთო სირცხვილია. მკურნალობ, მკურნალობ, მერე? აყვედრი? რა საქციელია? სად წერია? რას ჰქვია აფხაზს მკურნალობს ქართველი? ამ დროს ექიმი მკურნალობს პაციენტს და მორჩა. სოხუმში რომ რაღაც აპარატურა იყოს, რომელიც თბილისში არ არის და ჩემი შვილი გადმოვიყვანო, რას იზამენ აფხაზი ექიმები? დამხვრეტენ? თუ ბავშვს უკან გამომატანენ, რაკი ქართველია? ცნობილი სოხუმელი ქირურგი ლეო ბოკერია პაციენტს ეროვნებას ეკითხება, ვიდრე ოპერაცია დაიწყებს? ხანდახან მართლა ანეგდოტურ მდგომარეობაში ვიგდებთ თავს. აქ ლიტერატურაზე ვსაუბრობდით. „მარადონას მარში“ ინგლისურად ითარგმნა. რა თქმა უნდა გამიხარდა, მაგრამ როგორია, როცა აფხაზმა და ქართველმა მკითხველმა ერთმანეთის ნაწარმოებები ინგლისურად და რუსულად უნდა იკითხოს? მაშინ ჩინურად რატომ არა? სამხრეთელი ლაღი ხალხი ვართ და სჯობს ვიხუმროთ და ვიცინოთ, თორემ სინამდვილეში სატირალია ასეთი მდგომარეობა.

ლაივპრესი: ვიცი, რომ თქვენი მოთხრობების კრებული, სახელწოდებით სკანდარა“, ავტორისავე სამახსოვრო წარწერით, რომელშიც ასევე შედის „მარადონას მარში“, სოხუმში თქვენს აფხაზ მეგობარს გაუგზავნეთ. როგორ მოხვდა წიგნი აფხაზეთის ტერიტორიაზე და რა შთაბეჭდილებები შეექმნა მეგობარს მისი წაკითხვის შემდეგ? თუ გაგიზიარათ საკუთარი ემოცია და დამოკიდებულება.

ბექა ქურხული: „სკანდარა და სხვა მოთხრობები“ გამომცემლობა „ინტელექტმა“ გამოსცა და ერთად გავუშვით სოხუმისკენ. მიუხედავად იმისა, რომ წიგნი შეიძლება იყოს ყველაზე „საშიში კონტრაბანდა“, მადლობა ღმერთს, ერთმანეთის ნაწარმოებებს მაინც არ ვუფრთხით. ინტერესი საკმაოდ დიდი იყო, შთაბეჭდილება კი უფრო თავად ფაქტით იყო განპირობებული, ვიდრე მოთხრობის ლიტერატურული ღირებულებით. სამწუხაროდ ჩვენ სულ უფრო ვკარგავთ და ვშორდებით ერთმანეთს და აღარ გვესმის ერთმანეთის როგორც პირდაპირი, ასევე გადატანითი მნიშვნელობით. არსებობს თარგმანის პრობლემაც. თუმცა არსებობს ბედნიერი გამონაკლისიც, თბილისში მცხოვრები აფხაზი ქალბატონი ირმა ოსია, მშვენიერი მთარგმნელი, რომელიც ძალიან ბევრს აკეთებს ქართული და აფხაზური ლიტერატურის დაახლოებისთვის.

ლაივპრესი: თქვენ პირადად თუ შეხვედრიხართ სოხუმელ მარადონას? გაკავშირებთ მასთან კონკრეტული მოგონებები?

ბექა ქურხული: არა, არ შევხვედრილვარ. ღრმა ბავშვობაში მახსოვს სოხუმის პლაჟზე, მაგრამ ეს ის არ არის. მარადონას შესახებ ძირითადად ჩემი სოხუმელი მეგობრებისგან ვიცი. მე სოხუმელებს დიდ პატივს ვცემ. მარტო გენო ადამია, გურამ გაბისკირია, სერგო ახალაია და პირტავა რად ღირს. სხვებიც მაგრები არიან. ისედაც ამ წყეულ ომს რომ თავი დავანებოთ, სხვანაირი დახვეწილი ხალხია. სოხუმელებში ბუნებრივია მხოლოდ ქართველებს არ ვგულისხმობ, არამედ აფხაზებსაც. სოხუმი ქალაქია, სხვანაირი, ნამდვილი ზღვისპირა ქალაქი, თავისი პორტით და სოხუმელები ჯერ სოხუმელები არიან ეროვნების განურჩევლად - ისევე როგორც ფოთელები, ქუთაისელები, გორელები, თბილისელები, თელაველები და ა.შ. სოხუმს დიდი უბედურება დავატეხეთ თავს, ჯერ 1992 წლის 14 აგვისტოს და შემდეგ 1993 წლის 27 სექტემბერს. ამ ორმა საბედისწერო თარიღმა საბედისწეროდ და ტრაგიკულად შეცვალა ამ ქალაქის ბედი. არ ვიცი ამას რა ეშველება.

ლაივპრესი: რისი თქმა გსურდათ „მარადონას მარშით“? მე მესმის, რომ შეიძლება მკითხველმა კითხვისას ინდივიდუალურად ამოიკითხოს მასში სათქმელი, მაგრამ ავტორის კონკრეტული გზავნილი რა არის?

ბექა ქურხული: ამ კითხვას ნაწილეობრივ ზემოთაც ვუპასუხე. ყველაზე გულწრფელი პასუხი კი იქნება - არ ვიცი! დაიწერა... ეს ნოსტალგია იყო, ადამიანური თანაგრძნობის მომხიბვლელობა, სოხუმის მონატრება თუ ყველაფერი ერთად. ზუსტად მართლა არ ვიცი.

ლაივპრესი: მინდა შევეხო თქვენს კრებულში - „ქალაქი თოვლში“ შემავალ ერთ მოთხრობას - „მკვლელი“, რომელშიც ნაჩვენებია აფხაზეთის ომი ისეთი, როგორიც ის არის, მთელი თავისი სისასტიკით, ინდივიდუალური ტრაგედიებით, რომელიც ცდება კერძო ჩარჩოებს და ხდება მასობრივი, უფრო მასშტაბური მოვლენა. განსაკუთრებით დრამატულია მოთხრობის ფინალი. რა შინაარსის გამოხმაურებები მოჰყვა ამ მოთხრობას როგორც ქართულ, ისე აფხაზურ საზოგადოებაში? რა აქცევს ადამიანს მკვლელად, დრო და გარემო პირობები? ომშიც შეიძლება მთავარი ღირებულებების დაცვა თუ შეიარაღებული კონფლიქტი არ ცნობს ამ პრინციპებს?

ბექა ქურხული: რთული და საინტერესო კითხვაა. პროზაული კრებული „ქალაქი თოვლში“ 2013 წელს გამოსცა „სიესტამ“, 2014 წელს კი ყველაზე პრესტიჟული ლიტერატურული პრემიის „საბას“ ნომინანტი გახდა. ეს წიგნი სულ ახლახანს იტალიურად გამოიცა - გამომცემლობა „Stilo Editrice“ „სტილო ედიტრიჩე“ მიერ. თარგმანი ბრწყინვალედ შეასრულა ქალბატონმა ნუნუ გელაძემ. წიგნს და კერძოდ ამ მოთხრობას - „მკვლელს“ საკმაოდ დიდი გამოხმაურება მოჰყვა ქართულ საზოგადოებაში და იმედი მაქვს, ინტერესით შეხვდება იტალიელი და ევროპელი მკითხველი. მაგრამ ასევე გულწრფელად მინდა მოგახსენოთ, რომ ჩემთვის კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია აფხაზი მკითხველის აზრი. ამას იმიტომ არ ვამბობ, რომ ვინმეს გული მოვულბო და სენტიმენტებზე ვითამაშო. პირიქით - ჩვენთან ახლა ძალიან მოდაშია თავზე ნაცრის გადაყრა, თვითგვემა და განცხადებები, რომ ყველაფერი ჩვენი ბრალი იყო, რასაც კატეგორიულად არ ვეთანხმები. ჩვენი პასუხისმგებლობა ამ კონფლიქტში უზარმაზარია, მაგრამ ასეთი რამე ბუნებაში არ არსებობს, რომ მარტო ერთი მხარე იყოს დამნაშავე. მე ვიცი, აფხაზებისთვის ამგვარი ენის მოჩლექვა, სრულიად უგემოვნო და მდარე სიმღერები, კლიპები თუ ფილმები, არანაკლებ გამაღიზიანებელია ვიდრე თავის დროზე ტყვიის სროლა და ეს გაღიზიანება ჩემთვის სრულიად გასაგებია. კაცს რომ ჯერ ტყვიას დაახლი და მერე სრულიად გასაგები მიზეზის გამო მტრად მოკიდებულს ძმა ხარო ეუბნები, ეს სისულელეზე მეტია. ეს უკვე ცინიზმია. სჯობს ვიკამათოთ, ვიდავოთ, ვიჩხუბოთ და ვერ შევთანხმდეთ, ვიდრე ერთმანეთს მსგავსი სიყალბე და ტყუილი ვაკადროთ. მე არ ვიცი რაშია გამოსავალი. ყოველ შემთხვევაში პირფერობაში და თვალთმაქცობაში ნამდვილად არა.

ვიცი მხოლოდ ერთი რამ: - ჩვენ, ქართველები და აფხაზები უნდა დავჯდეთ და ერთმანეთისთვის გადაბრალების მაგივრად, ქართველებმა, ქართველების დანაშაულებზე და სიმხეცეზე უნდა ვილაპარაკოთ, აფხაზებმა აფხაზების შეცდომებზე და სისასტიკეზე. მხოლოდ ასე შეიძლება ნამდვილი დიალოგის დაწყება. ხაზს ვუსვამ - მხოლოდ დაწყება. წინააღმდეგ შემთხვევაში ჩვენ მთელი სამყაროს თვალში, რუსეთი იქნება ეს, ამერიკა თუ ევროპა, ვართ და დავრჩებით მეათეხარისხოვან ერებად, რომლებიც შეგიძლია როგორც გინდა ისე მართო, რაც გინდა ის უქნა და უკეთეს შემთხვევაში შეიძლება მხოლოდ შეგებრალოს. ამ ფაქტს ვერც ჩვენი ორასათასწლოვანი საერთო კულტურა და ცივილიზაცია უშველის და ვერც სვეტიცხოველის და ბედიის ტაძრების დიდებულება. ჩვენ უნდა გავიგოთ ერთი მარტივი ჭეშმარიტება: - ვიდრე აფხაზი კვეკვესკირი, ქართველ კვეკვესკირს ესვრის და ქართველი ახვლედიანი, აფხაზ ახვლედიანს ხანჯალს უყრის, გამარჯვებული ყოველთვის სხვა იქნება.

ლაივპრესი: თუ გაქვთ კომუნიკაცია აფხაზ მწერლებთან? იცნობთ თუ არა მათ შემოქმედებას? რას ფიქრობთ მათზე?

ბექა ქურხული: არა, სამწუხაროდ არა მაქვს, თუმცა თუ მსგავსი სურვილი იქნება, მე მზად ვარ საურთიერთოდ. აფხაზური ლიტერატურიდან ჩემთვის ცნობილია დიმიტრი გულიას, ფაზილ ისკანდერის, ბაგრატ შინკუბას, ივანე თარბას, დაურ ნაჭყებიას, ჯუმა ახუბას სახელები. მათგან გამოვყოფდი „უკანასკნელ უბიხს“. ძალიან მნიშვნელოვან ნაწარმოებად მიმაჩნია როგორც აფხაზებისთვის და ქართველებისთვის, ისე მთელი კავკასიისთვის. დაურ ნაჭყებიას რამდენიმე მოთხრობა მაქვს წაკითხული ჩვენს ომზე და ასევე ძალიან დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა. სამწუხაროდ, ჩემი პატივისცემის მიუხედავად იგივეს ვერ ვიტყვი დიმიტრი გულიაზე. დიდად ვერ აღვფრთოვანდი. ფაზილ ისკანდერის პერსონისა და შემოქმედებისადმი ანტიპათიურად ვარ განწყობილი, ამიტომ ობიექტური ვერ ვიქნები. ბატონების - ივანე თარბას და ჯუმა ახუბას შემოქმედებას კი იმდენად ახლოს არ ვიცნობ, რომ თავს რაიმე შეფასების უფლება მივცე.

ლაივპრესი: ზოგადად რა საერთო აქვს და რა განასხვავებას ერთმანეთისგან აფხაზურ და ქართულ ლიტერატურას?

ბექა ქურხული: ტკივილი. მე მგონი აფხაზურ და ქართულ თანამედროვე ლიტერატურას დღეს ერთი მთავარი რამ აერთიანებს - ტკივილი! - გახსნილი და ღიად დარჩენილი იარა, საიდანაც დღესაც კი სისხლი ჩქეფს. რაც შეეხება განსხვავებას - მე ენობრივი განსხვავების გარდა, სხვა დიდ სხვაობას ვერ ვხედავ. ენობრივი განსხვავებაც, უფრო განსხვავებად კი არა, მრავალფეროვნებად და სიმდიდრედ მიმაჩნია.