რას ნიშნავს კორონავირუსის ახალი შტამები - ყველაზე ხშირად დასმული კითხვები და პასუხები
საქართველოში კორონავირუსის ე.წ. ბრიტანული, ინდური და სამხრეთ
აფრიკული შტამები გავრცელდა.
რამდენად საშიშია ახალი შტამები, - იხილეთ ყველაზე ხშირად დასმული
კითხვები და პასუხები.
რას ნიშნავს ახალი შტამები?
ევროპის დაავადებათა კონტროლის ცენტრის მაღალი რისკის გამომწვევი ჯგუფის ხელმძღვანელის, რიჩარდ პებოდის განმარტებით, ყველა ვირუსი, მათ შორის კოვიდ-19 დროთა განმავლობაში იცვლება და ბუნებრივი მოვლენაა.
"როდესაც ვირუსი იმეორებს ან ასლის გადაღებისას ასლის გაკეთებას, ვირუსის გენომი (ორგანიზმის გენეტიკური ინსტრუქციების ნაკრები) ხშირად ოდნავ იცვლება. ამ ცვლილებებს მუტაციას უწოდებენ და როგორც წესი, არ არის მნიშვნელოვანი. ერთი ან რამდენიმე ახალი მუტაციის მქონე ვირუსი მოიხსენიება, როგორც ორიგინალური ვირუსის ვარიანტი. რაც უფრო მეტი ვირუსი ვრცელდება, მით უფრო შეიძლება შეიცვალოს ისინი. ამ ცვლილებებმა შეიძლება ზოგჯერ გამოიწვიოს ვირუსის ვარიანტი, რომელიც მის გარემოს უფრო შეეფერება, ვიდრე ორიგინალ ვირუსს. წარმატებული ვარიანტების შეცვლისა და შერჩევის ამ პროცესს ვირუსის ევოლუცია ეწოდება", - ამბობს მეცნიერი.
რამდენად საშიშია ახალი შტამები?
ჯანმოს ევროპულ რეგიონში, კორონავირუსის დომინანტ სახეობად ჩამოყალიბდა SARS-CoV-2 B.1.1.7. ე.წ.ბრიტანული შტამი, რომელიც გასული წლის სექტემბერში, სამხრეთ ინგლისში აღმოაჩინეს.
ცნობილია ასევე B.1.351, რომელიც შარშან დეკემბერში, სამხრეთ აფრიკაში აღმოაჩინეს, ამიტომაც მას "სამხრეთ აფრიკული" უწოდეს და ასევე B.1.617 ვარიანტი, რომელიც 2020 წლის ოქტომბერში ინდოეთში დაფიქსირდა და ტერმინი "ინდური შტამიც" აქედან დამკვიდრდა. ის თავის მხრივ B.1.617 ორ მუტაციას აერთიანებს, ესენია: E484Q და L452R. ორივე მათგანი ცალ-ცალკე სხვადასხვა ტიპის კორონავირუსებში ადრეც გვხვდებოდა. ჯერჯერობით უცნობია, ახალი ვარიანტები იწვევს თუ არა მეტ გართულებას ან გარდაცვალებას. ამ მიმართულებით კვლევები მიმდინარეობს.
მეცნიერების ვარაუდით, შესაძლოა გაჩნდეს კიდევ უფრო მეტი ვარიანტი და ისეთიც, რომელიც მეტად გადამდებია, ან უფრო მძიმე დაავადებას იწვევს.
ეფექტურია თუ არა არსებული ვაქცინები ახალი შტამების გავრცელებისას?
ევროპის დაავადებათა კონტროლის ცენტრის განცხადებით, ამჟამინდელი ვაქცინები შექმნილია ორიგინალი კორონავირუსის გარშემო, თუმცა მინიმუმ გარკვეულ პრევენციას ახდენს და იცავს პაციენტს გართულებებისგან.
კვლევებმა, რომელიც ჩატარდა აპრილ-მაისში აჩვენა, რომ "ფაიზერის" და "ასტრაზენეკას" ვაქცინები ე.წ.ინდურის შტამის წინააღმდეგ ეფექტურია.
ფაიზერის ვაქცინა 88%-ით ეფექტური იყო "ინდური შტამის" წინააღმდეგ. ასევე ეფექტური იყო 93%-ით მეორე დოზის გაკეთებიდან ორი კვირის შემდეგ, "ბრიტანული" ვარიანტის წინააღმდეგ. ხოლო "ასტრაზენეკას" ვაქცინის ორი დოზა 60%-ით ეფექტური აღმოჩნდა ე.წ. ინდური შტამის, და 66%-ით ეფექტური ე.წ. ბრიტანული შტამის წინააღმდეგ.
კვლევებში ჩართული იყო მხოლოდ ეს ორი ვაქცინა.
მკვლევრები მიიჩნევენ, რომ კორონავირუსის რამდენიმე ვარიანტი გაექცევა არსებული ვაქცინების ზემოქმედებას, რის შედეგადაც, საჭირო გახდება ვაქცინის კონსტრუქციის შეცვლა, მაგრამ ამ ეტაპზე არსებული ვაქცინების გამოყენებას დაავადების გავრცელების შენელება შეუძლია.
"გთხოვთ მიიღეთ პირველივე შემოთავაზებული ვაქცინა. ნუ იყოყმანებთ და ნუ დაელოდებით იდეალურ ვაქცინას", - ამბობენ მეცნიერები.
რას ნიშნავს ახალი შტამები?
ევროპის დაავადებათა კონტროლის ცენტრის მაღალი რისკის გამომწვევი ჯგუფის ხელმძღვანელის, რიჩარდ პებოდის განმარტებით, ყველა ვირუსი, მათ შორის კოვიდ-19 დროთა განმავლობაში იცვლება და ბუნებრივი მოვლენაა.
"როდესაც ვირუსი იმეორებს ან ასლის გადაღებისას ასლის გაკეთებას, ვირუსის გენომი (ორგანიზმის გენეტიკური ინსტრუქციების ნაკრები) ხშირად ოდნავ იცვლება. ამ ცვლილებებს მუტაციას უწოდებენ და როგორც წესი, არ არის მნიშვნელოვანი. ერთი ან რამდენიმე ახალი მუტაციის მქონე ვირუსი მოიხსენიება, როგორც ორიგინალური ვირუსის ვარიანტი. რაც უფრო მეტი ვირუსი ვრცელდება, მით უფრო შეიძლება შეიცვალოს ისინი. ამ ცვლილებებმა შეიძლება ზოგჯერ გამოიწვიოს ვირუსის ვარიანტი, რომელიც მის გარემოს უფრო შეეფერება, ვიდრე ორიგინალ ვირუსს. წარმატებული ვარიანტების შეცვლისა და შერჩევის ამ პროცესს ვირუსის ევოლუცია ეწოდება", - ამბობს მეცნიერი.
რამდენად საშიშია ახალი შტამები?
ჯანმოს ევროპულ რეგიონში, კორონავირუსის დომინანტ სახეობად ჩამოყალიბდა SARS-CoV-2 B.1.1.7. ე.წ.ბრიტანული შტამი, რომელიც გასული წლის სექტემბერში, სამხრეთ ინგლისში აღმოაჩინეს.
ცნობილია ასევე B.1.351, რომელიც შარშან დეკემბერში, სამხრეთ აფრიკაში აღმოაჩინეს, ამიტომაც მას "სამხრეთ აფრიკული" უწოდეს და ასევე B.1.617 ვარიანტი, რომელიც 2020 წლის ოქტომბერში ინდოეთში დაფიქსირდა და ტერმინი "ინდური შტამიც" აქედან დამკვიდრდა. ის თავის მხრივ B.1.617 ორ მუტაციას აერთიანებს, ესენია: E484Q და L452R. ორივე მათგანი ცალ-ცალკე სხვადასხვა ტიპის კორონავირუსებში ადრეც გვხვდებოდა. ჯერჯერობით უცნობია, ახალი ვარიანტები იწვევს თუ არა მეტ გართულებას ან გარდაცვალებას. ამ მიმართულებით კვლევები მიმდინარეობს.
მეცნიერების ვარაუდით, შესაძლოა გაჩნდეს კიდევ უფრო მეტი ვარიანტი და ისეთიც, რომელიც მეტად გადამდებია, ან უფრო მძიმე დაავადებას იწვევს.
ეფექტურია თუ არა არსებული ვაქცინები ახალი შტამების გავრცელებისას?
ევროპის დაავადებათა კონტროლის ცენტრის განცხადებით, ამჟამინდელი ვაქცინები შექმნილია ორიგინალი კორონავირუსის გარშემო, თუმცა მინიმუმ გარკვეულ პრევენციას ახდენს და იცავს პაციენტს გართულებებისგან.
კვლევებმა, რომელიც ჩატარდა აპრილ-მაისში აჩვენა, რომ "ფაიზერის" და "ასტრაზენეკას" ვაქცინები ე.წ.ინდურის შტამის წინააღმდეგ ეფექტურია.
ფაიზერის ვაქცინა 88%-ით ეფექტური იყო "ინდური შტამის" წინააღმდეგ. ასევე ეფექტური იყო 93%-ით მეორე დოზის გაკეთებიდან ორი კვირის შემდეგ, "ბრიტანული" ვარიანტის წინააღმდეგ. ხოლო "ასტრაზენეკას" ვაქცინის ორი დოზა 60%-ით ეფექტური აღმოჩნდა ე.წ. ინდური შტამის, და 66%-ით ეფექტური ე.წ. ბრიტანული შტამის წინააღმდეგ.
კვლევებში ჩართული იყო მხოლოდ ეს ორი ვაქცინა.
მკვლევრები მიიჩნევენ, რომ კორონავირუსის რამდენიმე ვარიანტი გაექცევა არსებული ვაქცინების ზემოქმედებას, რის შედეგადაც, საჭირო გახდება ვაქცინის კონსტრუქციის შეცვლა, მაგრამ ამ ეტაპზე არსებული ვაქცინების გამოყენებას დაავადების გავრცელების შენელება შეუძლია.
"გთხოვთ მიიღეთ პირველივე შემოთავაზებული ვაქცინა. ნუ იყოყმანებთ და ნუ დაელოდებით იდეალურ ვაქცინას", - ამბობენ მეცნიერები.