ხალხური საკრავები და აფხაზური აჭარპანი ჩხოროწყუელი ოსტატისგან [ვიდეო/ფოტო]
დემურ ჯალაღონიას თქმით, აჭარპანი, რომელიც ერთი შეხედვით თითქოს სალამურს წააგავს, სულ რამდენიმე ცალი ინახება, როგორც აფხაზეთში ასევე დანარჩენ საქართველოში და მასზე დღეს მოთხოვნა ნაკლებია.
„სალამურს კი გავს, მაგრამ სრულიად განსხვავებულია როგორც ტექნიკურად, ისე ჟღერადობით. გაცილებით გრძელია და ასევე აქვს სამი ნახვრეტი, ხმის ჟღერადობის შესაცვლელად. თავში არის უფრო მსხვილი და ბოლოში წვრილდება, რაც მის ხმას განსაკუთრებულს ხდის. ანუ, როცა სულს ჩაბერავ, ხმა ბოლომდე ვერ გადის, გიბრუნდება უკან და იძლევა განსხვავებულ ხმოვანებას. მე როგორც ვიცი, მისი დაკვრა დღეს იცის მხოლოდ ერთმა ადამიანმა. ის თბილისში ცხოვრობს“, - გვითხრა დემურ ჯალაღონიამ, რომელმაც პირველი ფანდური ჯერ კიდევ ბავშვობაში დაამზადა. მოგვიანებით, სკოლაში ყოფნისას, ლოტბარ პოლიკარპე ხუბულავასთან ურთიერთობისას მისი ჩონგურის კარგად დათვალიერება შეძლო და ნიმუშის მიხედვით ბევრად სრულყოფილი ინსტრუმენტი გამოთალა. ნახელავი მუსიკოსმა მოუწონა და მისივე რეკომენდაციით, რჩევისთვის თბილისში ფოლკლორისტ ანზორ ერქომაიშვილთან გააგზავნა. დემურ ჯალაღონიას დამზადებული საკრავები მოიწონა ფოლკროლისტმაც, რასაც შეკვეთები მოჰყვა.
„პირველი ფანდური 600 მანეთად გაიყიდა, რაც მაშინ ძალიან დიდი ფული იყო“, - ყვება ოსტატი და საკუთარ ნაკეთობებს ჩხოროწყუს სოფელ სარაქონში მდებარე მისი სახლის ეზოში, შვილიშვილების დახმარებით, 100 წლის რცხილის ხის ქვეშ ალაგებს. გვითხრა, რომ ახლა შეკვეთა აქვს და აქტიური მუშაობა უწევს, თუმცა როგორც ოსტატი ყვება, წლების წინ გაცილებით მეტი იყო ხალხური მუსიკალური საკრავების შეძენის მსურველი. დღეს მათმა რიცხვმა იკლო.
„ადრე ამ საქმიანობით ოჯახს ვარჩენდი, ახლა მგონი სიმღერაც მიატოვა ხალხმა. უფრო იშვიათად მიკვეთავენ, ძირითადად თბილისიდან ანსამბლები, ან პროფესორ-მასწავლებლები, რომლებიც სასწავლებლებში ხალხურ სიმღერას ასწავლიან ახალგაზრდებს“, - ამბობს ოსტატი და გვიჩვენებს საკრავებიდან მისთვის ყველაზე ძვირფასს, 50 წლის ფანდურს. ის ცნობლი წალენჯიხელი ლოტბარის, მურთაზ ციმინტიას მიერ მაკაგონის ხისგან არის დამზადებული და დემურ ჯალაღონიას თავად აჩუქა.
თავად სარაქონელი ოსტატი საკრავებს ძირითადად დიდგულას ხისგან თლის. როგორც გვიყვება, წინაპრები ხალხურ ინსტრუმენტებს თუთის ხისგან თლიდნენ, რომელიც ადვილად მტვრევადია. სწორედ ამიტომ, თავად უპირატესობას დიდგულას ანიჭებს. მიუხედავად ამისა, აქვს იშვიათი ხისგან, მათ შორის მაკაგონისგან, უთხოვარისგან დამზადებული ჩონგურიც და ფანდურიც, თუმცა მათი ფასიც განსხვავებულია. საშუალოდ ხალხური საკრავების ღირებულება 150 ლარიდან იწყება, ხის მასალის გათვალისწინებით იზრდება და 1000 ლარზე მეტიც კი ღირს.
დემურ ჯალაღონიამ ბევრი ინსტრუმენტი გააჩუქა კიდეც. მათ შორის ერთი ჩონგური, საქართველოს ფოლკლორის სახელმწიფო ცენტრის ყოფილ ხელმძღვანელს, მომღერალ გიორგი უშიკიშვილს აჩუქა, რომელმაც ის ხალხური საკრავების გამოფენაზე წარადგინა და ოსტატს გამარჯვებულის სერთიფიკატიც გამოუგზავნა. ჯილდოს დემურ ჯალაღონია საგანგებო ალბომში ინახავს, სადაც ასევე იპოვით სხვადასხვა გამოცემაში მასზე დაწერილ სტატიებს. აქვეა ფესტივალ არტ-გენში მონაწილეობის ამსახველი ფოტოები. სარაქონელი ოსტატი ფესტივალის მონაწილეა მისი დაარსების დღიდან. დემურ ჯალაღონია მოგონებებს შვილიშვილებს, იაკობს და მათეს უზიარებს, რომლებიც ბაბუას მსგავსად ხეზე მუშაობას თავადაც სწავლობენ.